به گزارش پایگاه اطلاع رسانی معاونت فرهنگی، دانشجویی و امور مجلس وزارت بهداشت به گزارش ایکنا به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی «الدیار»، به تصریح قرآن كریم، روزه بر پیروان ادیان آسمانی قبل از اسلام نیز واجب بوده است. اما تنها مسلمانان، مسیحیان و یهودیان نیستند كه روزه می‌گیرند، بلكه حتی آیین‌های غیرالهی نیز روزه و ریاضت‌های جسمی را برای تربیت جسم و روح پیروان خود ضروری می‌دانند.
روزه ضمن وجوب در ادیان الهی، انگیزه فطری نیز داشته زیرا بشر تعالی‌طلب كه نمی‌خواست تا سطح حیوانات پایین بیاید و یكسره محكوم تمایلات و شهوات حیوانی گردد، روزه را وسیله و سپری برای مقاومت در برابر این گونه تمایلات قرار داده تا خود را به كمال برساند.
روزه گرفتن در میان ادیان الهی، تاریخی بس طولانی دارد و از جمله عبادات دیرینی است كه پیدایش آن را می‌توان با رانده شدن حضرت آدم و حوا از بهشت مقارن دانست.
«صوم» در لغت به معنای خودداری از عمل است البته در معنای آن این قید را اضافه كرده‌اند كه به معنای خودداری از كارهای مخصوصی است كه دل آدمی مشتاق آن باشد و اشتهای آن را داشته باشد. اما صوم در فرهنگ و شریعت دینی عبارت از خودداری و پرهیز از چیزهایی خاص در زمان معین است.
خداوند متعال در آیه ۱۸۳ سوره بقره می‌فرماید: «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا كُتِبَ عَلَيْكُمُ الصِّيَامُ كَمَا كُتِبَ عَلَى الَّذِينَ مِنْ قَبْلِكُمْ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ»(اي افرادي كه ايمان آوردهايد، روزه بر شما نوشته شد همان گونه كه بر كساني كه قبل از شما بودند نوشته شده، تا پرهيزكار شويد).
این آیه نشان می‌دهد كه روزه بر مسلمانان و بر امت‌های پیش از آنان نیز واجب بوده است. در روایات اسلامی آمده كه كتاب‌های بزرگ آسمانی همچون تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن در رمضان نازل شده‌اند.
تفاوت روزه در ادیان از جهت تعداد روزها و چگونگی روزه‌هاست، هرچند در ادیان مختلف جزئیات و كیفیت روزه تفاوت دارد، اما اصل حكم روزه وجود دارد و هدف آن به‌طور كلی تهذیب نفس و ایجاد طهارت و پاكی معنوی و رفع رنج و بلاست.
روزهداری با معنایی فراتر از خودداری از خوردن و آشامیدن همراه است، این عمل یکی از اعمال معنوی است که ذهن انسان را از تفکر به امور دنیوی و مادیات به سوی ارتقای روحی و معنوی سوق می‌دهد که آن را به عبادتی تبدیل می‌کند که در ادیان مختلف، مدرسه‌های فکری و معنوی تطبیق داده می‌شود.
در این گزارش برخی از سنت‌های مختلف روزه در ادیان و آیین‌های مختلف جهان ارائه می‌شود:
روزهداری در آیین سیک:
«گورو نانک»، نخستین پايه‌گذار و مؤسس حقيقى آيين سيك در اواخر قرن ۱۵ ميلادى به شمار مى‌رود كه در سال ۱۴۶۹ میلادی از پدر و مادرى هندويى متولد شد.
نانك، آيين سيك را بر اين اساس پايه‌گذراى کرد که هیچ‌گونه فرقی میان لفظ جلاله «الله» در نزد مسلمانان با «ویشنو» (به معنای خدای نگه‌دارنده) در نزد هندوها وجود ندارد.
اما وی وحى را انكار مى‌كرد و براين باور بود كه خدا كسى است كه روح را نورانى مى‌كند و علم او بر ميليون‌ها چيز احاطه دارد و خالق ميليون‌ها شكل و جسم است؛ اما خودش جسم نيست، بلكه موجودى است غير از مخلوقاتش.
ايالت پنجاب به ويژه بخش هندى آن، موطن اصلى سيك‌ها به شمار مى‌رود. معبد طلا كه معبد اصلى آنها به شمار می‌رود در اين ايالت و در كنار درياچه‌اى قرار دارد و کتاب مقدسشان «آدی گرانت» نام دارد.
روزه در دین سیک به عنوان یکی از واجبات نیست، آنها معتقدند که از طریق نماز و تفکر به خدا نزدیک می‌شوند، این آيين آميزه‌اى است از مظاهر هندى و اسلامى.
روزهداری در آیین مسیحیت:
آداب روزه در دین مسحیت بنا بر طایفه یا کلیسای پیرو آن متفاوت است، روزه به عنوان فرصتی برای اظهار پشیمانی و درخواست آمرزش به حساب می‌آید. یکی از مناسبت‌های بسیار معروف و رایج میان طایفه‌های مختلف مسیحی که به «روزه بزرگ» معروف است روزه در روز چهارشنبه هفته عید پاک شروع می‌شود و تا جشن عید پاک پایان می‌یابد.
روزه‌داران به مدت ۴۰ روز از خوردن گوشت، روغن و مشتقات آن به استثنای روز جمعه خودداری می‌کنند و خوردن غذا به یک وعده غذایی اساسی و دو وعده کوچک منحصر می‌شود و سن گرفتن روزه از ۱۴ تا ۵۹ سالگی است.
عید پاک یا عید قیام یکی از روزهای تعطیل در سال مسیحی است که یکشنبه‌ای در ماه مارس یا آوریل است. مسیحیان بر این باورند که در این روز حضرت عیسی(ع) پس از این که به صلیب کشیده شده بود، دوباره زنده شده و برخاست. مسیحیان از این رویداد به‌عنوانِ رستاخیز مسیح یاد می‌کنند.
روزهداری در آیین هندوئیسم:
هندوئیسم، هندوگرایی یا آئین هندو و یا هندوتوا، علاقه به گسترش دین هندو است که بیش از سه هزار سال دیرینگی و میلیون‌ها پیرو است. هندو پس از مسیحیت و اسلام سومین دین بزرگ جهان است.
هندوها معتقدند هدف از زندگی این است که ما درک کنیم بخشی از خدا هستیم که می‌توانیم این سطح حیات را ترک کرده و به خدا بازگردیم.
براساس اعتقادات آیین هندو، خدمت به دیگران و قربانی کردن، موجب ارتقاء درجه و تولد دوباره فرد در درجه بالاتر می‌شود و انجام اعمال بد، او را به سطح پایین‌تر یا حتی به سطح یک حیوان تنزل می‌دهد.
هندوها با هدف تمرکز ذهن و انرژی در عبادت و معنویت، روزه می‌گیرند. و روز را بر اساس الهی که پیرو آن هستند انتخاب می‌کنند. زیرا هر روز از روزهای هفته برای یک اله خاص تعیین شده است.
روزه در میان پیروان آیین هندوئیسم مختلف است، روزهای که در آن از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنند، روزهای که در آن از آشامیدن آب خودداری می‌کنند و روزهای که در آن از نزدیکی جنسی دوری می‌کنند.
برخی از هندوها روزها را روزه می‌گیرند و جز آب چیزی نمی‌خورند. همچنین سنت‌های مختلفی وجود دارد مثل روزه قبل از ازدواج و دیگر مناسبت‌ها همچنین برخی از زنان نوعی روزه می‌گیرند که برای طول عمر همسرانشان است.
روزهداری در آیین بودا:
دین بودا برخاسته از آموزش‌های سیدارتا گوتاما (SIDDHARTHA GAUTAMA) است که ۵۳۵ سال پیش از میلاد به شکوفایی رسید و بودا نام گرفت.
وی سیاق میانه‌روی را جایگزین ریاضت‌های شدید جسمی یا دنیا پرستی و خوش گذرانی زیاد کرد. سال‌ها پس از مرگ بودا، آموخته‌های او به رشته تحریر درآمد و تریپی تاکا (TRIPITAKA) نام گرفت.
روزه در میان بودایی‌ها بسیار منتشر شده است، ولی به عنوان یکی از واجبات دین آنها نیست همچنین سنت واحدی برای روزه در بین مذاهب مختلف آن وجود ندارد. راهبان بودایی روزه می‌گیرند و در نیمه روز یک وعده غذایی می‌خورند.
اما سایر مردم از ظهر تا روز بعد هفته‌ای یک روز روزه می‌گیرند. و همچنین برخی فقط در طول عمرشان سبزیجات می‌خورند و برخی یک وعده غذایی در روز قبل از ظهر می‌خورند. آداب و رسوم در سرزمین‌ها و طائفه‌های دیگر مختلف است همچنین با روزه، جلسه‌های تفکر همراه است.
روزهداری در آیین جاین:
از جمله شاخه‌های هندوئیسم آیین «جاین» به معنای «پیروز» است که پنج قرن قبل از میلاد پایه‌گذاری شد. به اعتقاد جاین‌ها بنیانگذار این آیین «مهاویرا» یعنی بزرگ قهرمان، نامیده می‌شود که بیست و سه پیشوا طی هزاران سال قبل از وی برخاسته‌اند و او بیست و چهارمین پیشواست.
شگفت‌آورترین سنت این ملت این است که پوشیدن لباس را حرام می دانند و معتقدند مهاویرا در حال ریاضت و ترک تعلقات نفسانی، پس از مشاهده تعلق خاطر خود به حیا، همه لباس‌های خود را بیرون آورد و تا آخر عمر برهنه به سر برد. در حدود سال ۷۹ قبل از میلاد میان پیروان این مذهب در مورد حدود برهنگی اختلاف و دودستگی پدید آمد، فرقه آسمان جامگان هیچ لباسی را نپذیرفتند، در حالی که فرقه سفیدجامگان گفتند استفاده از اندکی پارچه جایز است. «گاندی» رهبر انقلاب هندوستان تحت تاثیر این آیین لباس‌های خود را کنار نهاد و تنها از مقداری پارچه سفید استفاده می‌کرد.
دین جین به‌عنوان یکی از سخترین ادیان در زمینه روزهداری به حساب می‌آید. به پیروان خود اجازه می‌دهد تعداد محدودی از میوه و سبزیجات را بخورند و از خوردن گوشت خودداری کنند. جینی‌ها در بسیاری از عیدها و مناسبت‌های دینی بخصوص وقتی احساس می‌کنند می‌خواهند گناهی مرتکب شوند، روزه می‌گیرند و برخی از آنها وقتی احساس می‌کنند که وظایف دینی خود را کامل کرده‌اند تا زمان مرگشان کاملا از خوردن و آشامیدن خودداری می‌کنند.
این ملت نیز فرهنگ دینی مکتوب دارد و تعداد ۳۹ کتاب دینی به آنان نسبت داده اند. هم اکنون حدود دو میلیون پیرو آیین جین در هندوستان وجود دارد که روزگار بر تن آنان لباس کامل پوشانده و به جای گدایی سرگرم تجارت هستند و وضع اقتصادی خوبی دارند. آنان آیین خود را نوسازی کرده‌اند و تنها قدیسان و اندکی از ایشان در زندگی به آن روش‌های عجیب و غریب روی می آورند.
روزهداری در آیین یهود:
بعد از غرق شدن فرعون، قوم موسی(ع) از وی تقاضای كتاب كردند؛ چون خداوند می‌خواست كتابی برای هدايت اين قوم بفرستد، ابتدا به حضرت موسی(ع) وحی فرمود كه در پايين كوه طور ۳۰ روز روزه بگيرد. موسی(ع) چنين كرد ولی متوجه شد كه بر اثر روزه، بوی دهانش تغيير كرده است. با خود انديشيد كه چه بسا با چنين بويی مناجات نمودن مناسب نباشد پس، از پوست درخت خوشبويی براي مسواك زدن استفاده كرد تا بوی دهانش رفع شود. در وقت مناجات، جبرئيل آمد و گفت: «بوی دهان روزهدار در نزد خداوند از بوي مُشك خوشتر است.« در بخش‌های مختلف كتاب «عهد قديم»ـ كتاب مقدس يهوديان ـ از روزه داشتن قوم يهود و حتی غير يهود سخن به ميان آمده و نشان‌دهنده آن است كه اين قوم به عناوين مختلف روزه میگرفتهاند؛ مانند روزه داشتن داود، عزرا، الياس، دانيال و... از اين رو روزه، يك ادب دينی كاملاً متداول برای نيل به هدف مورد نظر در ميان يهوديان بوده است.
قوم يهود در موارد مختلف مبادرت به روزه گرفتن می‌كردند؛ از جمله برای بر سر لطف آوردن خداوند به منظور پيشگيری يا پايان بخشيدن به يك مصيبت الهي؛ هنگامی كه يك تهديد يا حملهای از سوی دشمنان و يا مصيبت طبيعی متوجه آنها میشد، به روزه عمومی توجه می‌كردند و روزه داشتن به منظور كسب آمادگی برای قبول امری خطير يا ملاقات با ارواح مردگان.
روزهای كه امروز بين يهوديان معمول است دو نوع می‌باشد: روزه واجب ساليانه كه يكي روزه كيپور در روز قربان است به عنوان كفّاره گناه گرفته می‌شود و از ساعت ۵ بعدازظهر روز دهم سپتامبر تا ساعت ۷ بعدازظهر روز بعد ادامه دارد و مدت آن ۲۶ ساعت است. دوم، روز محرّم، روز شهادت زكريای نبی(ع) و خراب شدن بيتالمقدس است كه از ساعت ۹ بعدازظهر تا عصر دهم ماه آگوست انجام میگيرد.
برخي از آداب روزه در قوم يهود به شرح زير است:
پرهيز از غذا و آب؛ روزه توأم با قربانی، روزه توأم با دعای اعتراف به گناه و توبه، روزه همراه با پلاس پوشيدن و خاك يا خاكستر بر سر نهادن و بر زمين يا خاكستر خوابيدن، قرائت تورات.
مردم تبت مراسمی به نام «روزه مدام» دارند كه چهار روز طول می‌كشد. آنها دو روز اول را با دعا، اقرار به گناهان و تلاوت متون مقدس به سر می‌آورند و روز سوم هيچ چيز نمی‌خورند و حتی آب دهان خود را هم فرو نميبرند و اين روزه را با دعا و اقرار به گناهان تا طلوع آفتاب در روز چهارم ادامه می‌دهند.
قبايل بومی آمريكا نیز معتقد بودند روزه گرفتن در كسب هدايت و راهنمایی از روح عظيم مؤثر است و از جمله مراسم عزاداری آنها پرهيز از غذا بوده است.
مردم كهن مكزيك نیز امساك از غذا را به عنوان كفاره گناهان به جا می‌آوردند و مدت آن از يك روز تا چند سال متفاوت بوده است و پارسايان آنها در هنگام بروز مصيبتی عام، چندين ماه امساك می‌كردند.
بر خلاف آنچه بعضی افراد بی‌اطلاع تصوّر می‌کنند، آسانترين روزهها روزهای است كه در دين اسلام به آن سفارش شده است كه مدّت آن در ايام تابستان شانزده ساعت و در ايام زمستان دوازده ساعت است، در صورتی كه روزههای واجب يهوديان از ۲۲ تا ۲۶ ساعت طول می‌كشد و در روزه مسيحيان نيز مقررات سختي حكمفرماست كه بيشتر پيروان آنها از زير آن شانه خالی می‌کنند.
زمان روزه در اسلام بسيار منظم و مطابق با آغاز و پايان روز است، در صورتی كه در اديان ديگر اين ترتيب جاری نيست؛ مثلاً زمان روزه يهوديان و مسيحيان نامنظم بوده و نياز به دقت فراوان دارد.