مهارت برقراری ارتباط مؤثر (1)

مقدمه:

    ارتباط از مؤلفه های اصلی زندگی اجتماعی است. مهارت برقراری ارتباط مؤثر یکی از مهم ترین پیش بینی کننده های سلامت روابط بین فردی است. به همین دلیل مهارت برقراری ارتباط مؤثر به عنوان یکی از اصلی ترین قسمت های آموزش مهارت های زندگی در نظر گرفته می شود.  ارتباط عبارت است از ارسال و دریافت پیام.  برقراری ارتباط اولین  ضرورت یک زندگی اجتماعی است.

ارتباط مؤثر:

• تنها وسیله انتقال اطلاعات بین افراد می باشد.

• تنها راه نشان دادن احساسات به دیگران است

• بهترین راه تصحیح سؤتفاهم ها است.

• پیش شرط هر نوع آموزش مؤثر، و در نتیجه لازمه ی رشد یک اجتماع است.

ارتباط نامؤثر:

• باعث ایجاد سؤتفاهم می شود.

• منجر به نارضایتی، احساس تنهایی و تعارض در خانواده و جامعه می شود.

• در طول زمان می تواند اعتماد به نفس فرد را مختل کند و احساس درماندگی و در نتیجه آسیب های روانی و اجتماعی ایجاد نماید.

• توانایی فرد برای مقابله با مشکلات زندگی را کاهش بدهد.

 عناصر اصلی ارتباط:

 ارتباط متضمن دو عنصر اصلی است. این دو عنصر عبارتند از عناصر کلامی و عناصر غیر کلامی.

عناصر کلامی ارتباط شامل آن وجهی از ارتباط هستند که اختصاصاً به محتوای کلامی و غیر کلامی مربوط می گردند. منظور از محتوای کلام آن چیزی است که به زبان می آوریم. برای مثال جذاب بودن محتوای کلام، تهدید آمیز نبودن، شورانگیز بودن موضوع صحبت، غم افزا نبودن و نظایر آن باعث تسهیل ارتباط می گردد. توجه به ابعاد فرهنگی در محتوای کلام، یکی از مهم ترین عوامل در افزایش کارآمدی ارتباط می باشد.  فرآیند برقراری ارتباط کلامی شامل چگونگی شروع صحبت، نحوه جمله بندی ، زمان بندی ارتباط کلامی، ملاحظات موقعیتی و بالاخره چگونگی جمع بندی و ختم ارتباط می باشد.

عناصر غیر کلامی ارتباط شامل آن وجهی از ارتباط هستند که اختصاصاً به جنبه هایی غیر از محتوای کلامی و فرآیند بیان کلامی مربوط می گردند. در این مقوله می توان تن صدا، آهنگ صدا، تماس چشمی، حالات چهره ای، ژست ها، حالات بدنی و گوش دادن را نام برد.

اجزای ارتباط:

عناصر کلامی ارتباط هر کدام اجزای خود را دارند. این اجزا را می توان به این صورت تعریف نمود:

1- محتوای کلام: اینکه موضوع گفتگو چیست، خود می تواند به ادامه ارتباط یا قطع آن منجر گردد.

2- توجه به ابعاد فرهنگی و خرده فرهنگی: هنگامی که گوینده و شنونده به ویژگی های فرهنگی و حتی خرده فرهنگی فرد مقابل توجه نمی کنند، ارتباط قطع می شود.

3- چگونگی شروع صحبت: نوع آغاز محاوره، یعنی اولین جملات و اولین نشانه های غیر کلامی برقراری ارتباط، تعیین کننده تداوم ارتباط هستند.

4- نحوه جمله بندی: چگونگی جمله بندی به اندازه خود محتوای کلام دارای اهمیت است.

5- زمان بندی ارتباط کلامی: هر ارتباط زمان خاصی دارد. برخی از این زمان بندی ها عمومی و کلی هستند
و تقریباً همگان آن را رعایت می کنند. مثلاً کسی نیمه ی شب به دیگری تلفن نمی زند. ولی برخی زمان بندی ها ظرافت بیشتری دارندو کسانی که ارتباط بین فردی موفق تری دارند این زمان بندی ها را به خوبی رعایت می کنند. منظور از زمان بندی، هم زمان برقراری ارتباط، هم مدت آن و هم طول کلام در هر یک از زمان هایی است که فرد نقش گوینده را در ارتباط به عهده می گیرد.

6- ملاحظات موقعیتی: جایگاه اجتماعی افراد، مکان و فضای اجتماعی از دیگر عواملی هستند که می توانند به ارتباط مؤثر یا نامؤثر منجر گردند.

7- چگونگی جمع بندی و ختم ارتباط: علاوه بر آغاز کلام، چگونگی ختم ارتباط و گفتگو نیز عاملی مهم در برقراری ارتباط مؤثر است. مثلاًجمع بندی نهایی و خلاصه کردن گفتگو، راهی مؤثر برای ختم ارتباط است.

8- تن صدا: افرادی که در برقراری ارتباط ماهر و کارآمد هستند، به کشش های آوایی کلام خود در طول محاوره توجه دارند.

9- آهنگ صدا: علاوه بر کشش های آوایی، ریتم و آهنگ کلام نیز به مؤثر واقع شدن ارتباط کمک می کند. به سبک کلام افرادی که از موفقیت اجتماعی برخوردارند توجه کنید. این افراد عوامل فوق الذکر را در کلام خود رعایت می کنند.

10- تماس چشمی: به خاطر داشته باشید که ارتباط تنها گفتن و شنیدن نیست. تماس چشمی ابزاری خوب جهت انتقال پیام های ظریف اجتماعی، حفظ توجه مخاطب و انتقال عاطفه است.

11- حالات چهره ای: چهره و نوع حرکات ابرو و دهان نیز پیام هایی به سمت مخاطب می فرستند که ارتباط را تسهیل کرده و یا با مانع مواجه می سازند. حالات چهره به شدت به فرهنگ وابسته اند.

12-ژست ها: افرادی که در برقراری ارتباط ماهر هستند، به کلام، چشم، و حالات چهره اکتفا نکرده و از دستها، انگشت ها، پاها و باقی اندام های بدن برای انتقال پیام استفاده می نمایند.

13- حالات بدنی: سبک نشستن، ایستادن و راه رفتن یک فرد نیز به طور خودکار پیام هایی به مخاطب منتقل می سازند.

موانع ارتباط مؤثر:

برخی انواع پیام هاراه های ارتباط را بسته و مانع از برقرای ارتباط مؤثر می شوند. مثلاً انتقاد کردن، مسخره کردن و تحقیر کردن، قضاوت کردن، وارسی و بازجویی، دستور دادن، تهدید کردن و... .