مقدمه:

  یکی از مولفه های مهم خود آگاهی عزت نفس است. عزت نفس چیزی نیست که مانند یک مهارت آموخته شود بلکه عزت نفس پیامد مجموعه ای از عوامل فردی، اجتماعی و خانوادگی است. عزت نفس به احساس ارزشمندی شخص اشاره دارد که تحت تاثیر عوامل عملکرد ، موقعیتها، تواناییها، ظاهر شخص و قضاوت های افراد مهم است (ریزنرReasoner ).

   انسانها در نتیجه واکنش هایی که از دیگران، به ویژه افراد مهم دریافت می کنند نگرش هایی در مورد ارزشمند بودن خود پیدا می کنند.

عزت نفس  متاثر از عوامل درونی و بیرونی است.

      منظور از عوامل درونی عواملی است که از درون نشات می گیرد یا خود شخص آنرا ایجاد می کند، مثل نقطه نظر ها، باورها، اعمال یا رفتار.

    منظور از عوامل بیرونی، همان عوامل محیطی هستند، پیام هایی که کلامی و غیر کلامی انتقال پیدا می کنند و تجربه هایی که بانی و باعث آن، پدر، مادر، آموزگاران، اشخاص مهم در زندگی، سازمان دهندگان و فرهنگ هستند.

تعریف عزت نفس:

1- اعتماد به توانایی خود در اندیشیدن است، اعتماد به توانایی خود و کنار آمدن با چالش های اولیه زندگی است.

 2- اعتماد به حق خود برای موفق و شاد بودن است، احساس اندیشمند بودن، شایسته بودن است، داشتن حق ابراز نیازها و خواسته هاست، ابراز میل به رسیدن به ارزش ها و برخوردار شدن از ثمرات تلاش های خویشتن است.

   عزت نفس سالم مبتنی بر رفتار عقلانی و منطقی، واقع گرایی، فراست، خلاقیت، استقلال، انعطاف پذیری، توانایی قبول تغییر تمایل به اذعان اشتباهات و اصلاح آنها، خیر خواهی و همکاری و تعاون می باشد.

عزت نفس باعث می شود:

• در برخورد با مشکلات زندگی و شغلی آمادگی لازم را داشته باشیم.
• بلند پرواز باشیم.
• میل ابراز وجود بیشتر می شود.
• ارتباطات ما آشکارتر، صادقانه تر و مناسب تر می شود.
• با اشخاص روابط سالم تری پیدا می کنیم.
• به دیگران احترام می گذاریم.
• تعاون و همکاری بیشتری پیدا می کنیم.
• سخاوت و مهربانی افزایش پیدا می کند.
• در رسیدن به اهداف کمک کننده است.
• حامی زندگی و متعالی کننده آن می باشد.
• بقا و سازگاری و موفقیت شخص را تضمین میکند.

عزت نفس کاذب باعث:

• اضطراب
• عدم احساس امنیت خاطر
•       تردید و دودلی می گردد.

منابع تامین درونی:

   عزت نفس از طریق زندگی آگاهانه، خود پذیری، مسولیت در قبال خود، ابراز وجود، زندگی هدفمند و انسجام شخصی و عشق به زندگی ببار می آید نه شهرت و مشهور شدن.

   عزت نفس یک نیاز اولیه است مثل سایر نیازها.

وقتی می گوییم عزت نفس مورد نیاز است منظورمان این است که:

1. در فرآیند زندگی نقش دارد.
2. برای رشد سالم و طبیعی ضرورت دارد.
3. دارای ارزش بقایی است.یعنی برای حفظ و صیانت فرد لازم و ضروری است.

   فقدان عزت نفس باعث نابودی و بعضاً مرگ در انسان می گردد مثل:اعتیاد، رانندگی بدون احتیاط، اداره زندگی مشترک با همسر بد رفتار، شرکت در منازعات بین گروه های تبهکار، اقدام به خودکشی.

در کل عزت نفس از دو بخش مرتبط به هم تشکیل می شود:

1. احساس اطمینان در برخورد با چالش های زندگی، باور خود توانمندی یعنی اطمینان به عملکرد ذهن.
2. احساس داشتن صلاحیت برای خوشبخت کردن، احترام به خود یا حرمت نفس.

منابع تامین بیرونی عزت نفس شامل:

   والدین، مدرسه، کار و محیط کاری و فرهنگ جامعه و ارزش های مذهبی و اخلاقی.

   روان درمانی افراد با عزت نفس پایین یا فاقد عزت نفس دو هدف اولیه و مهم را در پی دارد ، یکی از آنها تخفیف رنج و ناراحتی اشخاص است و دیگر کمک به حال خوب است . در پروسه مشاوره و روان درمانی به کاهش اضطراب و افسردگی ، هراسهای غیر منطقی و یاد دادن مهارت های جدید ، اتخاذ روشهایی برای برخورد بهتر با خود و دیگران، توانمند کردن فرد برای روبرو شدن، عمل کردن به جای پس نشینی و دوری کردن، اهمیت داده می شود.

شش راهکار برای ایجاد اعتماد به نفس:

- تمرین کنید:

ایجاد اعتماد به نفس را عادت خود کنید و معنای آن رعایت پنج مورد بعدی است.

-  رفتار« مثل اینکه» را به نمایش بگذارید:

در لحظات نامطمئنی از خود بپرسید:« اگر به راستی مطمئن بودم چه رفتاری را به نمایش می گذاشتم؟» وقتی رفتاری حاکی از اطمینان را به نمایش می گذارید به رسیدن خود به اعتماد به نفس کمک می کنید.

- زیگزاگ بروید:انعطاف پذیری و اعتماد به نفس دست در دست هم حرکت می کنند. کسانی که فاقد اعتماد به نفس هستند احساس می کنند تنها از یک مسیر واحد باید به هدف برسند.

- از اشتباهات خود بیشترین بهره برداری را بکنید و بعد آن را فراموش کنید.

- از سرزنش کردن خود بکاهید.

- با خود مهربان باشد.

یکی از اشکالات مهم وریشه دار درباره عدم اعتماد به نفس این است که عادت بد داریم که خودمان را مجازات کنیم.